Biblioteka PaxiMed

Istnienie CZP pod znakiem zapytania?

Protest w sprawie przyszłości Centrów Zdrowia Psychicznego w Polsce

W Polsce trwa debata dotycząca przyszłości Centrów Zdrowia Psychicznego (CZP) – instytucji, które od kilku lat odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu łatwego dostępu do opieki psychiatrycznej. Centra te powstawały w ramach programu pilotażowego od 2018 roku, oferując pacjentom pomoc blisko ich miejsca zamieszkania, co miało na celu ułatwienie dostępu do wsparcia oraz koordynacje działań terapeutycznych. Zamiast tradycyjnego modelu psychiatrii opartego głównie na leczeniu szpitalnym, CZP promują model środowiskowy, koncentrujący się na szybkim reagowaniu na potrzeby pacjentów i umożliwieniu im powrotu do społeczności.

Plany Ministerstwa Zdrowia dotyczące zakończenia pilotażu CZP w 2025 roku i wprowadzenia nowego modelu finansowania budzą jednak poważne obawy. Dotychczasowe finansowanie oparte na ryczałcie uzależnionym od liczby mieszkańców na obszarze działania CZP, ma zostać zastąpione systemem opłat za poszczególne procedury medyczne czy ilość przyjętych pacjentów. Proponowane zmiany, zdaniem krytyków, mogą osłabić fundamenty psychiatrii środowiskowej w Polsce, prowadząc do ograniczenia dostępu do kompleksowej opieki dla osób potrzebujących wsparcia.

Jednym z głównych zarzutów wobec nowych planów jest ryzyko fragmentacji usług i powrotu do negatywnych zjawisk „punktozy” czy „peselozy” wynikających ze skupienia zarządzających jednostkami na realizacji wykonań wystarczających do zapewnienia podmiotom płynności finansowej, zamiast koncentracji na całościowych potrzebach każdego pacjenta. CZP, w obecnej formie, oferują wielopłaszczyznową pomoc – od interwencji kryzysowych, przez opiekę lekarską i farmakoterapię, po długoterminową psychoterapię, wsparcie społeczne i koordynację działań z innymi podmiotami (np. POZ czy pomocy społecznej). Nowy model finansowania może zmusić placówki do rezygnacji z niektórych działań, które nie są łatwo mierzalne w ramach wyznaczanych przez koszyk świadczeń NFZ, co sprawi też że niektórzy pacjenci znów staną się „mniej opłacalni” dla jednostek i dostępność adekwatnych dla nich form wsparcia może ulec znaczącemu zmniejszeniu.

W odpowiedzi na te zagrożenia, organizacje społeczne, pracownicy ochrony zdrowia psychicznego oraz pacjenci zaplanowali protest, który odbędzie się 5 grudnia 2024 roku w Warszawie. Głównym punktem wydarzenia będzie rozpoczynający się o 13:30 „Żółty Marsz” pod Sejm, podczas którego uczestnicy zamierzają wyrazić sprzeciw wobec reform, które ich zdaniem mogą cofnąć osiągnięcia ostatnich lat w psychiatrii. Protestujący apelują o utrzymanie dotychczasowego modelu finansowania i rozwijanie psychiatrii środowiskowej jako podstawy systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Wcześniej, o godzinie 11:00 odbędzie się również Nadzwyczajny Kongres Zdrowia Psychicznego.

Centra Zdrowia Psychicznego cieszą się uznaniem zarówno wśród pacjentów, jak i specjalistów, którzy dostrzegają ich efektywność w przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu osób z problemami psychicznymi. Działania te są szczególnie istotne w obliczu rosnącego zapotrzebowania na opiekę psychiatryczną, wynikającego z wyzwań współczesnego świata, takich jak stres, zmiany społeczne czy kryzysy gospodarcze.

Protesty takie jak ten organizowany 5 grudnia przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Centrów Zdrowia Psychicznego i Kongres Zdrowia Psychicznego wraz ze wsparciem wielu innych organizacji mają na celu zwrócenie uwagi opinii publicznej i decydentów na kluczową rolę Centrów Zdrowia Psychicznego w opiece psychiatrycznej w Polsce. Ich funkcjonowanie to nie tylko kwestia organizacyjna, ale także społeczna, związana z poszanowaniem godności osób zmagających się z problemami psychicznymi i ich prawem do kompleksowej, łatwo dostępnej pomocy. W obliczu tych wyzwań, dyskusja o przyszłości CZP staje się jednym z najważniejszych tematów w debacie o reformie systemu ochrony zdrowia w Polsce.